• home
• verhalen

Dagboekfragmenten van mijn werk in Plateau Hospital, Eldoret

Afgelopen dinsdag ben ik meegeweest met de mobile clinic, naar Rehema, een dorpje niet ver bij Eldoret vandaan. Was erg leuk! We waren met z'n drieen, een dokter, een collega en ik. We hadden allerlei medicijnen meegenomen, een bloeddrukmeter, een weegschaal, dat soort dingen. Het waren vooral heel veel moeders die naar de clinic kwamen om hun babies te laten wegen en ze te laten vaccineren. Ik heb de kids gewogen, de groeikaart ingevuld (met zo'n curve en twee lijnen waar ze tussenin moeten zitten), gerekend of ze in aanmerking kwamen voor een vaccinatie (na zoveel weken/maanden) en alles geregistreerd in een indrukwekkend groot boek van het Ministry of Health van Kenya. Ik had 't er gewoon druk mee. We waren laat terug in Plateau, een uur of zes. Maar dat werd ook veroorzaakt door de boodschappen die nog gedaan moesten worden in Eldoret. M'n collega had nog bollen wol nodig, groente, ditjes en datjes en de dokter had natuurlijk ook nog wat dingetjes te doen hier en daar. En ik was doodmoe. Maar goed, het was een erg leuke dag.

Een zeer eneverende dag vandaag. Allereerst een bevalling van een kindje van ongeveer twintig weken. De moeder was een meisje van 17 jaar, waarschijnlijk had ze de bevalling zelf opgewekt omdat de zwangerschap ongewenst was. 't Was schokkend om te zien, zo'n levenloos kindje, alles er op en er aan. Vanmiddag een opname: acute psychose, vermoedelijk ten gevolge van malaria. De vrouw was compleet de weg kwijt. Ik moest haar sederen met Largactil 100 mg. i.m., maar toen ze die spuit zag draaide ze pas echt door. We haden haar op een aparte zaal opgenomen, maar al snel stonden de patienten om de hoek te gluren wat hier toch allemaal gebeurde!
Ik was hier nog maar net van bekomen, of mij werd gevraagd te assisteren bij een sectio (keizersnede). Graag natuurlijk. Teenslippers aan, schort om en de OK op. Het duurde erg lang voor 't kindje eruit was, het was al een eind ingedaald. Opeens werd er een baby in m'n armen geduwd, een kind wat er levenloos bij lag... Hupatee, mee naar achteren en beademen. De ambubag functioneerde echter niet naar behoren en ook was er geen zuurstof. Ik rende met het kind in m'n armen naar buiten, naar de couveusekamer.. Hier ook geen zuurstof! Ik begon te reanimeren, m'n collega beademde. We hielden dit een uur vol, voor de baby een beetje bijkwam. De adrenaline gierde door m'n lijf, maar volgens mij was ik de enige bij wie dat het geval was... Na een week is het kindje alsnog overleden.

Het meestal rustige uurtje op zaal tussen 7 en 8 's avonds gebruik ik maar weer eens jullie te schrijven. Het was niet echt druk vandaag, maar ik heb wel weer het een en ander meegemaakt. Vanmorgen keek ik even om de hoek van de verloskamer, lagen daar drie vrouwen in barensnood. Je weet maar nooit of hier actie in de tent gaat komen dacht ik, dus ik ging m'n videocamera halen. En jawel, toen ik terugkwam was er net een kindje van 24 weken geboren. Ik dacht: die zal wel geen overlevingskansen hebben hier, maar wonder boven wonder begon het na een paar minuten te ademen en de kleur werd mooi roze. Maar goed, je weet maar nooit welke gevolgen zich mogelijk later openbaren. Ze weegt 890 gram, echt mini-mini. Zuster Florence was de midwife 'on duty' en ze ging er allemaal heel kalmpjes mee om. Vechten voor jong leven..? Nee hoor. Het ging allemaal heel rustig, alsof het de normaalste zaak van de wereld was. Bijna achteloos. Nou ja, dat is niet het goede woord eigenlijk, maar het komt er in de buurt. Toen ze het kindje ging wegen, zei ze: 'als het lichter is dan een kilo verspillen we onze tijd en dure medicijnen'. Maar omdat het kindje 'het zo goed deed' (om even in medische termen te spreken) gaf ze het toch een kans en nu ligt het in de couveuse met een paar kruikjes en zuurstof. Het staat allemaal heel mooi op de video. Niet de bevalling natuurlijk, dat is ietwat te schokkend voor onder de achttien.

Op dit moment zit ik in de kinderzaal. Meestal zit ik daar niet voor m'n lol vanwege het gejammer, geschreeuw en gekrijs, maar nu is het rustig want er zijn maar 2 kids. Schatjes overigens! Dat gekrijs wordt trouwens vaak door mijzelf veroorzaakt; doodsbang zijn ze voor die mzungu. Ze beginnen al te krijsen zodra ze me aan zien komen met de thermometer of de drankjes en het is helemaal groot feest als ik een infuus moet prikken. Dan gillen ze werkelijk de oren van je kop.
Vandaag is de dokter vertrokken. Van hogerhand kreeg hij het bevel naar een ander ziekenhuis te gaan, ergens in de rimboe. Hij baalt als een stekker, maar hij heeft geen keus. Voor het ziekenhuis betekent het weer een probleem erbij, hij is echt een goede dokter en nu blijven we zitten met een clinical officer aan wie je beter niet overgeleverd kunt zijn. Ik blijf me over haar verbazen. Ze stopt infusen bij babies die nog hartstikke gedehydreerd zijn en ze rapporteert bij iedere patient: 'is improving'. Het is natuurlijk wel leuk jezelf wijs te maken dat al je patientjes opknappen.

Gisteren werd er een vrouw binnengebracht, compleet hysterisch. Vandaag was ze apatisch en tot niets in staat. Ze weigerde al het eten en drinken en lag voor dood in bed. Wat blijkt, ze denkt HIV-positief te zijn. De dokter was van plan P24 te bepalen (een HIV-test) maar van tevoren moet je de patient counselen, zoals dat heet. Toen vertelde haar care-taker dus dat ze 'wist' HIV-positief te zijn, maar dat ze niet getest wilde worden. Het is mogelijk dat haar man getest is en positief is, en dat ze nu dus ook denkt besmet te zijn, waar natuurlijk een grote kans op is. Het gedrag van deze vrouw is echt typerend voor hoe men deze ziekte hier ervaart: een doodsvonnis. Laat me maar sterven, het leven heeft geen zin meer. En er vooral niet over praten. Erg aangrijpend.

Gisteren was het zowaar echt stressen in het ziekenhuis! Tussen 11 en 12 kwamen er maar liefst 4 opnames, ik stond alleen op zaal en was ook nog eens de enige verpleegkundige in het ziekenhuis. Een stel kinderen die uiteraard een venflon en een infuus moesten, allerlei i.v. medicatie... En voordat je hier alles een voor een in de apotheek hebt verzameld zoals medicijnen, venflons, infuusvloeistoffen, naalden, spuitjes, zalfjes, pilletjes, pleisters ben je wel een uur verder. En dan het prikken van die kleine kinderen, dat is echt moeilijk. Zeker als het zo druk is, want je moet er echt de tijd voor nemen. En om 12 uur moet ook het eten rondgedeeld en de medicijnen gegeven worden. Het gaf me een goed gevoel om weer eens ouderwets te rennen en te vliegen.

Af en toe is het werk hier wel een tikkeltje frustrerend. Tegen 't einde van m'n dienst kreeg ik twee opnames. De eerste was een vrouw met klachten van diarree met bloed, hoesten, algehele malaise. Geprobeerd een infuus in te brengen wat niet lukte. Ze moest zoals gewoonlijk een hele ris aan i.v. medicatie krijgen. Toen kwam om 5 uur ook nog een andere opname (m'n collega die mij moest overnemen was zoals gewoonlijk een kwartier te laat) die natuurlijk ook een infuus moest krijgen en allerhande medicatie. Natuurlijk was de Pharmacy weer eens gesloten zodat ik geen infuusnaalden had, de pleisters waren nergens te vinden en m'n dienst was allang afgelopen. Ik zit m'n frustratie nu weg te eten met chips, een goede vervanging van borrelnoten. Net als pinda's trouwens, dat begint ook al een aardige verslaving te worden.
Vannacht is er trouwens een psychotische man opgenomen (ws. ten gevolge van malaria) die de hele dag uit volle borst 'halleluja' loopt te zingen.

Zuster Elizabeth, de matron, doet zoals iedere dag de ronde langs de zwangere vrouwen in 'Mbuni'. Dat gaat er heel beheerst aan toe en volgt een vast patroon. Ze onderzoekt de vrouwen en vraagt mij dan "what is the report?". Ik mag dan heel braaf oplezen wat de nachtdienst heeft gerapporteerd in het speciaal daarvoor bestemde schriftje. Bijvoorbeeld: N/C= no complains, both are doing well, has improved, complains of backache, etcetera. Zeer beknopt dus en gespeend van variatie. Dit is tevens de enige rapportage van de verpleegkundigen, want overdag en 's avonds wordt er niet gerapporteerd. Alleen de wijzigingen in de medicatie worden veranderd op de medicijnlijst: een bijna vergaan stuk papier, waarop in haast onzichtbaar potlood de medicatie staat vermeld van iedere patient. Vervolgens wordt die medicijnlijst tig keer per dag met gum bijgewerkt, wat de kwaliteit van het papier en de leesbaarheid uiteraard niet ten goede komt. Het is iedere medicijnronde weer een sport om erachter te komen welke medicijnen er voor welke patienten zijn voorgeschreven.

De gesprekken die ik hier in het ziekenhuis met patienten en familieleden voer zijn nogal voorspelbaar. Bepaalde thema's komen steevast terug, daar kun je de klok op gelijk zetten. Zo ook vanochtend op de mannenzaal. Het begint zo: what is your name? Josine. Aaa ja. Where do you come from? Holland?? Aaah, that's a good country! How long do you stay in Kenya? Do you like this country? And the people? Yes we Africans are very friendly, because we like people from your country! Marry a Kenyan, don't go back to Holland, stay with us! You will be very happy here! Je ziet ze in gedachten de hele familie nagaan of er soms niet nog een huwbare zoon / broer / neef / achterneef beschikbaar is. Uiteindelijk eindigt het gesprek dan met de vraag wat de prijs van een ticket naar Holland is. Take me to Holland!

Na vijf boterhammen en een liter water begin ik eindelijk een beetje bij te komen. Het is 3 uur en ik ben net terug van een bezoek aan Moi Teaching & Referral Hospital in Eldoret. Ik mocht mee om een vrouw over te plaatsen die voor sectio moest. De dokter heeft namelijk een paar dagen vrij, dus er kon hier in Plateau geen sectio gedaan worden. De vrouw 'in partu' mocht voorin de auto van het ziekenhuis en ik zat samen met haar moeder en schoonmoeder achterin en hield het infuus omhoog. De rit over de onverharde weg naar het ziekenhuis moet voor de vrouw een verschrikking geweest zijn. Regelmatig had ze weeen en greep zich dan vast aan het dashboard, ineenkrimpend van de pijn. Bij het Moi Hospital hielpen we de vrouw in een rolstoel en gingen op weg naar de verloskamer. Met mijn ene hand bestuurde ik de rolstoel en met de andere hield ik het infuus omhoog. M'n collega vond het al lang best, liep op haar dooie gemak achter me aan en riep steeds net op tijd welke kant we op moesten.
In 'labourward' was de chaos compleet. In het midden van de zaal stond een lange houten tafel, met erachter een aantal doktoren en verpleegkundigen, en langs de muren een stuk of 8 bedden die allemaal bezet waren. In sommige lagen er zelfs twee. Schoonmaaksters sloften met hun zwabber tussen het medisch personeel door, de artsenvisite was aan de gang. Een bijdehante midwife dreunde luid en duidelijk van iedere patient de medische gegevens op, het gevolg van leerling-verpleegkundigen en arts-assistenten was onder de indruk en hield zich zwijgend op de achtergrond. Vanachter de bedgordijnen klonk gekreun en gegil. Mijn patiente werd verzocht plaats te nemen achter de houten tafel, waarna direct drie verpleegkundigen vragen op haar af begonnen te vuren. De arme vrouw stond op het punt een kind te baren maar dat was even niet van belang. Amper een minuut later werden er meer kreunende en puffende vrouwen in rolstoelen binnengebracht. Een laborant nam hen bloed af, een leerling-vepleegkundige kreeg opdracht de bloeddruk op te meten. De vrouwen keken met grote angstogen in het rond, hun buiken leken werkelijk op klappen te staan. Ik kreeg het er zelf ook bijna benauwd van.
Na een minuut of tien werd mijn patiente naar een andere kamer gebracht en klaargemaakt voor de OK. Mijn collega moest even weg om iets op te halen en ik werd naar de lange houten tafel gedirigeerd om erachter plaats te nemen. Lieve help, als ze maar niet dachten dat ik de dokter was, of de hoofdzuster. De verpleegkundige die naast me zat wilde tussen de bedrijven door van alles van me weten: waar ik vandaan kwam, hoe ik hier in Kenya verzeild was geraakt en of ik ook een midwife was. Ik legde haar uit dat dat in Nederland geen onderdeel is van de opleiding tot verpleegkundige en dat ik dus 'just a nurse' was. Al gauw eiste de hectiek op de zaal haar aandacht echter weer op en kreeg ik een dik boek toegeschoven over obstetrie. Mocht ik zolang even doorkijken. Erg aardig van haar, maar ik vond het veel leuker om vanuit mijn bevoorrechte positie (achter DE tafel) de situatie in labourward eens goed te observeren. Een uurtje later liep ik samen met m'n collega weer terug naar de uitgang, de heerlijke hectiek en chaos achter ons latend, terug naar de rust van Plateau.

TERUG NAAR INDEX  |  LEES VERDER...